Giriş: Kanama Nedir?
Kanama, vücutta bulunan kanın damarların yırtılması veya dışarıya çıkması sonucu meydana gelen bir durumdur. Yaralanmalar ya da bazı hastalıklar nedeniyle kanama gerçekleşebilir. Kanamanın durdurulması, ilk yardımın temel hedeflerinden biridir. İnsan vücudu, yaklaşık olarak %7-8 oranında kan içerir. Örneğin, 65 kg ağırlığında bir birey ortalama 5 litre kan taşır. Eğer bu miktarın %20’si yani 1 litre kadar kan kaybı yaşanırsa, hayati tehlike ortaya çıkabilir. Bu nedenle, kanamasının durdurulması yaşamsal öneme sahiptir.
Kanamanın türleri, kanayan damar cinsine veya kanın aktığı yere göre farklılık göstermektedir. Atardamar kanaması, toplardamar kanaması ve kılcal damar kanaması olmak üzere üç ana grupta incelenir. İlk iki tür, gerilim ve hız açısından çok daha tehlikeli olup, zamanında müdahale gerektirir. Kanamanın miktarı ve süresi, uygulanacak müdahale yöntemini belirlemede kritik öneme sahip olmaktadır.
Bu yazıda, kanama durdurma yöntemleri, burun kanaması gibi yaygın sorunlar ve ilkyardım malzemeleri hakkında detaylı bilgi verilecektir.
Kanama Çeşitleri
A. Kanayan Damarın Cinsine Göre
Kanamanın türe göre sınıflandırılması, müdahale yönteminin belirlenmesinde önemli bir rol oynar. Atardamar kanaması, kanın kalpten vücuda pompalanması sırasında meydana geldiğinden, bu tür kanama genellikle fışkırma şeklinde ve parlak kırmızı renkte olur. Soluk renkli ve sürekli akan toplardamar kanaması daha az tehlikeli olabilir, ancak buna da müdahale edilmesi gerekir. Kılcal damar kanamaları ise sızıntı şeklinde olup, genellikle fazla kan kaybına yol açmaz.
Bunların dışında, kanamanın gözle görülebilir olup olmamasına göre dış kanama ve iç kanama olarak da sınıflandırılabilir. Dış kanama, yaralanmanın dışarıdan görüldüğü, kanamanın gözlemlenebildiği bir durumdur. İç kanama ise genellikle hayati tehlike taşır ve uzman bir sağlık profesyoneline başvurmayı gerektirir.
B. Kanamanın Aktığı Yere Göre
Kanamanın hangi bölgelerde meydana geldiği de önemlidir. Dış kanamalar, genellikle yaralanma sonrası deride gözle görülebilir. İç kanama ise, kanın organlarda veya iç boşluklarda birikmesi anlamına gelir. İç kanama, belirtisi olarak zayıf nabız, soluk cilt, baş dönmesi ve bayılma gibi durumları içerebilir. Yukarıda bahsedilen belirtilerden herhangi biri gözlemlendiğinde, acil tıbbi yardım çağrılması gerekmektedir.
Geçici Kanama Durdurma Yöntemleri
A. Kanayan Yere Parmak Bastırmak
Geçici kanama durdurma yöntemleri, ilk yardım sırasında hızlı bir şekilde uygulabileceğiniz tekniklerdir. Birincisi, kanayan bölge üzerine parmakla baskı yapmaktır. Bu yöntem, kanayan bölgeye doğrudan uygulanan basınç ile kan akışını azaltır. Özellikle yaralı bölgeye temiz bir gazlı bez ya da bez ile müdahale etmek, kanamanın geçici olarak durmasını sağlayabilir.
Kimi zaman parmakla uygulanan basınç yeterli olmayabilir. Eğer kanama geçmezse, daha sonraki adımlara geçmek gerekecektir. Unutulmamalıdır ki, ciddi bir kemik kırığı ile birlikte kanama varsa, bu yöntem uygulanmamalıdır.
B. Basınç Noktalarında Basmak
Basınç noktaları, vücudunuzda kan damarlarının üzerinden geçebileceği belirli bölgelerdir. Bu noktalara baskı yapmak, kan akışını engelleyerek kanamanın durmasını sağlar. Örneğin, koltuk altına yakın olan nabız alınan noktaya ya da kasık kıvrımında bulunan basınç noktalarına baskı uygulanabilir. Belirli bir baskı uygulandığında, kanama önemli ölçüde azalır.
C. Kalp Düzeyinden Üstte Tutmak
Diğer bir geçici kanama durdurma yöntemi, kanayan bölgeyi kalp seviyesinden yukarı tutmaktır. Bu şekilde, kan akışı azalacak ve kanama da durabilir. Eğer çevrede uygun nesneler varsa, kanayan bölgenin altına yerleştirilerek destek sağlanabilir. Bu, kanamanın kontrol altında tutulmasına yardımcı olur.
İlk Yardım Malzemeleri İle Kanama Durdurma Yöntemleri
A. Basınçlı Sargı Uygulama
İlk yardım malzemeleri, kanama durumunda etkili müdahale için oldukça önemlidir. Temiz bir bez ya da gazlı bez, kanayan bölgenin üzerine konarak, daha sonra sargı bezi ile sarılmalıdır. Sargı, kanayan bölgeyi yeterli düzeyde sıkı tutmalı ancak çok fazla baskı yapmamalıdır. Bu, kanın geçişini sağlarken, kanamanın da durmasını sağlar.
Bunu yapabilmek için sargının iyi bir şekilde yerleştirilmesi gereken alanı doğru değerlendirmek oldukça önemlidir. Sargı uygulaması sonrasında bölge yüceltilmelidir.
B. Turnike Uygulama
Özellikle atardamar kanamalarında kullanılan en etkili yöntemlerden biri de turnike uygulamasıdır. Turnike, çeşitli malzemelerle, kanamanın olduğu bölge üzerinde sıkı bir şekilde yerleştirilen bir bant ya da iptir. Uygulama sırasında, turnikenin yerleştirileceği alan belirlenmeli ve sıkıca bağlanmalıdır. Ancak, bu uygulama sırasında dikkatli olunması, gereksiz hasar vermemek adına önemlidir.
Turnike uygulaması, kanama duruncaya kadar sabit kalmalıdır. Eğer kanama durmamışsa, belirli aralıklarla gevşetilmesi önerilir. Turnikenin süresinin 1 saatle sınırlı olması, dokuların beslenmesine dikkat edilmesi gereken önemli bir husustur.
Burun Kanaması
A. Burun Kanamasında İlk Yardım
Burun kanamaları oldukça yaygın bir durumdur ve çoğunlukla kendiliğinden oluşur. Eğer burun kanaması yaşanıyorsa, ilk yapılması gereken, kanayan kişiyi oturtmak ve başı hafif öne eğmektir. Bu pozisyonda, burun delikleri iki parmakla sıkıştırılabilir ya da üst dudak ile diş etleri arasına bir gazlı bez yerleştirilerek müdahale edilebilir.
Varsa burun üzerine buz yerleştirmek ve yüzü soğuk su ile yıkamak da kanamanın durmasına yardımcı olabilir. Eğer bu yöntemler sonuç vermezse, daha ileri bir müdahale gerekecektir.
B. KBB Hekimine Başvurulması
Burun kanaması durmazsa, hastanın mutlaka bir KBB (Kulak Burun Boğaz) hekimine yönlendirilmesi gereklidir. Uzman bir hekimin kontrolü altında yapılacak muayene, bu durumun altında yatan ciddi bir sorunun anlaşılmasına yardımcı olabilir.
Sonuç
Kanama, hayati riskler taşıyan bir durumdur ve zamanında müdahale çok önemlidir. Kanama türlerini bilmek ve gerektiğinde hızlı bir şekilde ilk yardım uygulamak, insan hayatını kurtarmak adına kritik bir rol oynamaktadır. Hem geçici hem de kalıcı kanama durdurma yöntemlerine erişim sağlamak, yaralılara destek olabilmek için gereklidir. Unutulmaması gereken, en ciddi olan durumlarda her zaman bir sağlık profesyonelinden yardım alınmasıdır.